Anlaşılmamanın Dayanılmaz Zulmü

Hafıza falan değil, ne yazık ki insanın en büyük laneti sosyal oluşu. Birçok çok güzel filmde kendisini izole eden bireyi sonunda topluma, paylaşmaya, yardıma ihtiyaç duyar ya hani, nasıl can sıkıcı! Land diye vasat bir film çıkmıştı geçtiğimiz senelerde, ben severek izlemiştim her şeye rağmen. Seviyorum bu kaçış anlatılarını. O da farklı sonuçlanmadı ama. Neden? Into the Wild, Kaptan Fantastik ilk aklıma gelenler.

 

Dag Solstad’ın Mahcubiyet ve Haysiyet kitabının kahramanı Klasik Norveç Edebiyatı öğretmeninin zihninin içine girdikçe aynı duygu ve düşünceler zihnime hücum ediyor. Solstad’ın kahramanlarını Dostoyevski’nin insancıklarına benzetiyorum. Farklarıysa şu: Dostoyevski betimlemeleriyle hem kahramanın içini hem de dışını öyle bir anlatır ki okuyucu kırk yıldır tanıdığı hatta belki bir süre birlikte yaşadığı bir insanın hikayesini okuyormuş hatta “yeniden” okuyormuş gibi hisseder. Solstad ise kahramanın zihnini hiltiyle deliyor gibi: ortalığa sıçrayan kelimeleri yakalıyoruz biz de hiltinin sesiyle birlikte. Benzetmem ihtiyacımı tam karşılamadı, kitabı kapatıp kaçma isteğini ifade etmek için kullandım çünkü biz birbirimizi o kadar da iyi tanımak istemeyiz bana kalırsa. İnsanların sınırlara bu yüzden ihtiyacı var. “Benim gibi” tabirinin minnoşluğu, seviye biraz arttığında şeker zehirlenmesine sebep olur bana kalırsa. O kadar da benim gibi olma ya da en azından ben bunu bilmeyeyim. Değil mi?

 

Neyse, söz konusu öğretmen öğrencilerine okuttuğu metnin (Henrik Ibsen’in Yaban Ördeği) içinde kaybolmuş gibidir. Romanın karakteri Ibsen’in oyunundaki karakterler tarafından kuşatılmış. Öğretmenin oyuna ve karakterlere dair farkındalığı arttıkça öğrencilerinin kayıtsızlıklarıyla ilgili yaşadı hayal kırıklığı da artıyor. Kitap bitmedi, nasıl başa çıkacağını bilmiyorum. Önem verdiğiniz şeye dair gördüğünüz kayıtsızlıkla başa çıkmak insanı değiştiriyor. Bu yüzden insanlara ihtiyaç duyuyor olmak çok büyük bir zaaf: bir sıkıntı kaynağı. Bazen insanı kendinden şüpheye düşürüyor bu durum; takdir ve ilgi görmemek yaralıyor insanı. Bazen de agresif bir tavır doğuruyor; alaycı, pasif agresif dediğimiz tür. Bu noktada da aklıma Kış Uykusu’ndan Aydın geliyor.

 

Aydın’la yıllar önce tanıştığımda “ülkenin aydın karakterine ne de güzel bir eleştiri olmuş” gibi bir şeyler düşünmüştüm. Sonra çok kere izledim Kış Uykusu’nu. Fakat en son izlediğimde farklı oldu Aydın. Bünyemde hep sinir yaratan Aydın, hüzün yarattı bu kez: kabul görmemenin, ciddiye alınmamanın, hak ettiğine inandığı saygıyı görmemenin çok saf bir dışa vurumu onunki. Halbuki ne kadar çaba harcadı, ne kadar emek verdi. Neden değer görmüyor, neden bir köy öğretmeninin kendisine hayranlıklarını takdirlerini sunduğu bir e-mail’e bunca bağlanıyor’dan ziyade beni Aydın’ın insanlar tarafından kabul görme ihtiyacı üzdü.

 

Kendimi oralarda bir yerlerde buldum çünkü. Devam edeceğim sonra, bir ara.